het Herschel-prisma

inleiding

Het waarnemen van de zon is, in tegenstelling tot vele andere terreinen van de sterrenkunde, een kwestie van teveel licht en te veel energie. Projectie van de zon is een veilige en goedkope methode. Om de zon rechtstreeks door de kijker waar te kunnen nemen is een lichtverzwakking van 100.000 maal (factor 5) heel normaal. Er zijn verschillende manieren om dit voor elkaar te krijgen.

• CD en andere vreemde voorwerpen om het licht te verzwakken: deze zijn meestal ongeschikt en gevaarlijk voor het oog. Niet doen dus!!!
• het oculairfilter is een filter dat in het oculair geschroefd wordt. Al het licht en ook de warmte die in de telescoop komen worden geconcentreerd op het filter dat deze energie absorbeert en daardoor heet wordt. Ik geef u één garantie: dit filter zal vroeg of laat kapot springen en de volle mep energie naar uw oog doorlaten met gevolg dat uw oog gegarandeerds beschadigingen oploopt. Niet doen dus!!!
• een objectiefprisma is een glazen of foliefilter dat voor de lens of aan de voorkant van een spiegeltelescoop gemonteerd wordt. Veilig als u Baaderfolie of een filter van bekende makelij koopt. Deze filters reflecteren een zeer groot deel van de zonne-energie en het licht en laten maar ca. 0,001 % door. Als u maar een enkele keer door de kijker naar de zon wilt kijken is het Baaderfolie een zeer goede en economische keuze. Het glasfilter is een stuk duurder en geeft een iets beter beeld.
• het Herschelprisma is een zeer goed maar veel duurder alternatief. Na enig experimenteren bleek dit voor Evert en mij een zeer goede keuze. Het prisma werd vroeger nog wel eens bij telescopen geleverd maar raakte in ongebruik. Het si weer helemaal terug van weg geweest en mijn ervaringen zijn erg positief. Ik doe al mijn tellingen en fotowerk in wit licht met dit hulpmiddel. Nadelen: het hulpmiddel is niet geschikt voor spiegeltelescopen en voor telescopen groter dan 15 cm.

Wij hebben ervoor gekozen het Herschelprisma zelf te maken. Op de ATT in Essen werden enkele Herschel-prismaglazen gekocht uit de surplusbak. Een aluminium kokerprofiel werd gekocht en met enkele stukken rond aluminium werd de behuizing gemaakt. Het grijsfilter komt uit de fotografie. Als afwerking werd zwart geanodiseerd gekozen; dat hebben we zelf gedaan.

werking

Het zonnelicht valt door de lens van de telescoop en komt aan de oculairkant het Herschelprisma binnen. 5 % van het licht wordt weerkaatst richting oculair terwijl 95 % het prisma aan de achterkant verlaat. De 5 % valt nog door een grijsfilter met factor 4 (of 3,5 voor fotografie of voor een combinatie met een solar continuum filter) waardoor een verzwakking van 200.000 keer ontstaat.

doorsnedetekening

Hiernaast is de doorsnede van het prisma te zien. De behuizing en het klepje zijn gemaakt van vierkante aluminium buis. Bus 10 is uitschroefbaar en aan te passen aan de gewenste telescoop. Voor mij zijn dat aanpassingen voor 50,8 mm en 36,4 mm (Polarex). Het grijsfilter in ring 6 is uitwisselbaar.

de onderdelen in beeld